Leren griezelen

Het is één van de belangrijkste zaken die we als mens hebben te leren, maar helaas hoegenaamd niet aangeleerd krijgen op onze scholen en opleidingsinstituten: hoe gaan we om met angst? Hoe geven we antwoord op de voortdurende stroom van plaatjes die onze verbeeldingskracht van binnenuit en de media van buitenaf ons voorschotelen over de mogelijke rampen die ons gaan treffen? Hoe kunnen we onze angsten onder ogen zien, zonder ze tot onze raadgevers te maken en er een afgeleide van te worden? Hoe leren we te griezelen? Een vraag die in deze tijd, waarin we overspoeld worden door alweer de 4^de golf van onze onzichtbare virale vijand, relevanter is dan ooit eerder.

Record aantal besmettingen

De strijd tegen het virus is in een volgende fase gekomen. We dachten haar te kunnen verslaan, haar uit ons leven te kunnen bannen, en haar achter ons te kunnen laten ergens op een toeristisch strand waar we met onze QR-code op zak voor E 29,– met Ryan Air naar toe hadden kunnen vliegen. Maar niets is minder waar: ondanks dat 83% van de mensen gevaccineerd is breekt het aantal besmettingen alle records. Opnieuw slaat de angst ons om het hart. Zullen mijn kinderen nog naar school kunnen? Kan die operatie waar ik al zo lang op heb zitten wachten nog wel doorgang vinden? Gaat mijn zaak dit nog wel redden? Het zal toch niet zo zijn dat dit hoestje het begin is van weer een besmetting? Allemaal hebben we wel iets om ons zorgen over te maken. 

Angststoornis

Zorgen en angstgevoelens die bovenop al die andere, dagelijkse ‘terror’ is gekomen. De angst van ‘gaat het wel goed met mijn kind?’, tot ‘behoud ik mijn baan wel nu er weer gereorganiseerd wordt?’, tot ‘blijft mijn partner wel bij me nu we het al zolang zo lastig hebben met elkaar?’ En dan hebben we het nog niet eens over de onheilspellende berichten die ons ieder dag overspoelen met betrekking tot de klimaatcrisis. In 2011 waren er volgens cijfers van het RIVM  1.068.700 personen van 18 tot 65 jaar, meer dan 1 miljoen dus, die niet om konden gaan met al deze dagelijkse angsten en een ‘angststoornis’ hadden. Hoeveel zouden dat er nu in deze Corona-tijd niet zijn? 1,5 miljoen, 2 miljoen? Is dit de verklaring voor het feit dat we zo lamgeslagen lijken te zijn als samenleving? Zo lamgeslagen dat we zo snel berusten in een volgend pakket van ‘onvermijdelijke maatregelen’ en we zelfs ons grondrecht op gelijke behandeling zo gemakkelijk lijken te laten afnemen? 

De illusie van maakbaarheid

De Vlaamsche psychiater Damian Denys, die in een toenemend aantal talkshows onze Nederlandse samenleving op de divan neemt, is er duidelijk over: “we leven in een maatschappij die in de greep wordt gehouden door angst”. Terecht brengt hij dit in verband met de enorme populariteit van het idee dat wij ons leven onder controle zouden kunnen, zouden moeten hebben. Controle opdat we nergens meer bang voor hoeven te zijn. Dit idee van maakbaarheid noemt hij “de grootste illusie van deze tijd”. Een illusie die een vicieuze cirkel in gang zet waar wij onszelf in gevangen zetten: we zijn bang de controle te verliezen, doen er alles aan om dat te voorkomen, maar keer op keer drukt het leven ons op de feiten, zoals het virus dat nu ook doet met ons, en komen we er achter dat we geen controle hebben, wat ons nog angstiger maakt en ons nog verder in de kramp doet schieten. Kramp die natuurlijk ook een werking heeft van zichzelf en tot een self fulfilling prophecy neigt te worden. Wie bang is de controle te verliezen, zal dat immers vaker overkomen dan iemand die daar niet bang voor is.  

Vrede sluiten met de angst

Feit is dat controle-verlies ons dagelijks overkomt. Of beter gezegd: we denken het te verliezen maar we hebben het helemaal nooit gehad. We hebben geen enkele controle, niet over de ander, en zelfs niet over onszelf, weet iedereen die eens op een kussentje is gaan zitten met zijn ogen gesloten om even stil en rustig te zijn en even niet na te denken. Dat hoofd van ons tettert maar door, wat we ook doen! Zo dendert onze angst ook maar door. Er is zo ontzettend veel wat mis kan gaan, wat we ook doen! Laten we stoppen ons daartegen te verzetten, laten we stoppen met de oorlog tegen het virus. Laten we vrede sluiten met de angst, vrede met het virus, kijken, onderzoeken wat het ons kan geven in plaats van wat het ons kan afnemen. Zou het voelen en erkennen van ons gebrek aan controle ons juist niet rust en vrede kunnen geven en ons doen beseffen dat we deel uitmaken van iets wat groter is dan onszelf. ‘Iets’ wat niet alleen zorgt dat dingen soms niet ‘goed’ gaan, maar er veel vaker voor zorgt dat alles precies zo gaat als het moet gaan. En wat is dat eigenlijk, dat ‘fout’ gaan? Is het niet zo dat de evolutie juist heeft plaatsgevonden dankzij de foutjes en onregelmatigheden in de schepping? Bovendien stel je eens voor dat we alles werkelijk onder controle zouden hebben, zou juist dat niet de dood in de pot zijn, zou dit bestaan dan niet ontnomen worden van al zijn kleur, kwetsbaarheid en kostbaarheid? 

Het begin van wijsheid

In de Joodse traditie wordt gezegd dat ‘de vreze des Heeren het begin is van wijsheid’. Angst kan ons brengen bij onze diepste werkelijkheid, bij wat echt belangrijk is voor ons, bij nederigheid, ontzag en dankbaarheid. “Ja, het zou mis kunnen gaan, ja, ik heb hier geen controle over, zo is het!”. Wijsheid die ons de ene keer doet besluiten niets te doen en ons pogen de zaak naar onze hand te zetten los te laten. En de andere keer juist wèl iets te doen, maar dan met werkelijkheidsbesef en dus met aanvaarding en ontspanning. Wijsheid die ons brengt bij onze meest waarachtige moed. De moed om bang te zijn en toch te doen wat je wenst te doen, toch te laten wat je wenst te laten. Die moed, de moed om te griezelen, wens ik ons allen, wens ik mijzelf in deze lastige tijd meer dan ooit toe.    

PS Dit is geen pleidooi tegen vaccinaties, QR-codes en andere maatregelen. Het is een pleidooi om de oorlog tegen het virus te stoppen, er voorzichtig maar moedig mee om te gaan, en vooral op zoek te gaan naar wat het ons te brengen en te zeggen heeft.

Meer info over wie ik ben en waar ik voor sta? Kijk op mijn nieuwe website: www.hanswopereis.nl