Het tweede kamer debat rondom de kwestie Omtzigt trok een record aantal kijkers. Op onze eigen klein Hollandse manier stond, net zoals in Amerika ten tijde van de machtsoverdracht van Trump drie maanden eerder, de democratie op het spel. Omtzigt die in de Toeslagenaffaire het falen van die Hollandse democratie aan het licht had gebracht, en als lastpost beter toe geleid kon worden naar een ‘functie elders’. Rutte die vond dat daar geen verantwoording voor over aan de kamer hoefde te worden afgelegd, en die toen hij daar toch toe gedwongen werd, probeerde weg te komen met geheugenverlies, terwijl het klip en klaar was dat hij weigerde de waarheid te spreken. Voor de ogen van 1 1/2 miljoen kijkers kwam precies dezelfde arrogantie van de macht in beeld, als die Omtzigt en zijn collega van de SP Leijten eerder aan de kaak hadden gesteld.
Wat macht doet
Wat is het toch met mensen en macht? ‘De meeste mensen deugen’, stelt Rutger Bregman terecht in zijn bestseller met die titel. Een stelling die hij op een prachtige, doeltreffende manier onderbouwt, een verhaal waar je blij van wordt. Hoeveel energie gaat er in onze samenleving immers niet verloren aan wantrouwen? Maar ook hij ontkomt er helaas niet aan één uitzondering te maken: mensen in machtposities! Nogal een belangrijke uitzondering want hoeveel invloed hebben juist deze mensen niet op het reilen en zielen van onze wereld. Ik zou het in alle eerlijkheid liever andersom zien: deugdzame machtigen die de machtelozen tot lichtend voorbeeld zijn. Dan zouden we een stuk verder zijn in deze wereld!
De blindheid van de macht
Vele machtigen zullen het overigens precies zo zien: dat zij deugen, dat zij speciaal zijn en dat zij juist daarom het allemaal wat minder nauw hoeven te nemen als het erop aankomt. Hoeveel hoogwaardigheidsbekleders hebben we het afgelopen jaar niet gezien die meenden de Corona regels aan hun laars te mogen lappen? Hoeveel CEO’s van multinationals vinden het volstrekt normaal om gebruik te maken van de infrastructuur van het land waarin zij gevestigd zijn maar daar via handige internationale constructies geen cent belasting voor te betalen? Hoeveel katholieke priesters blijken zich niet vergrepen te hebben aan onschuldige jongens en meisjes?
Zelfs grote geestelijke leiders
Met name deze laatste categorie schokt mij nog steeds het meest. Geestelijke leiders die net zo gemakkelijk blijken te zwichten voor de verleidingen van de macht als wereldse leiders. En uit alle windrichtingen en geestelijke stromingen; van Osho, de charismatische leraar van de Bhagwan beweging, tot Rinpoche Sogyal, de grote Tibetaanse Boedhistische geestelijk leider, tot Jean Vanier, de stichter van de wereldwijde Christelijke Ark-beweging, die prachtig werk doet voor verstandelijk gehandicapten. Allemaal stuk voor stuk buitengewoon grote geesten die getuigd hebben van diep inzicht in de spirituele tradities waarmee zij verbonden waren maar vanaf zeker moment hun macht toch gingen misbruiken. Dat zelfs zij bezweken onder de corrumperende, verblindende werking van de machtspositie geeft wat mij betreft aan hoe groot de verleiding is jezelf boven of buiten de normale ethische orde te plaatsen vanaf het moment dat je een leidende rol krijgt.
En ik zelf dan?
Bijna 25 jaar heb ik een leidende positie gehad in de school van het ITIP. En terugkijkend kan ook ik herkennen dat zo’n plek mij niet alleen maar goed heeft gedaan. Hoe normaal ik het ben gaan vinden dat als ik voor een groep van mensen ga zitten dat iedereen dan om te beginnen naar mij luistert en mijn woorden voor waar en als inspiratie aanneemt. Hoe snel je, hoe subtiel ook, je dan toch ergens gaat denken dat je kennelijk iets speciaals hebt, iets waarin je bijzonderder bent dan de mensen in je groepen. Iets wat je zegt niet te willen, maar wat soms toch bezit van je neemt, en doorklinkt naar je partner, je familie, je vrienden. Iets ook wat jou een psychologisch inzicht geeft in de ander, wat je, tegen beter weten in, soms toch inzet als je in conflict komt met bijvoorbeeld je medewerkers of je kinderen. Waarin je je, weliswaar subtiel, er toch net even boven of buiten mee plaatst en je je positie gebruikt om zelf buiten schot te blijven. Hoe confronterend om dat van mijzelf aan te zien! In dat opzicht dus geen haar beter dan Rutte of dan al die gevallen grote spirituele leiders.
Chief without Indians
Het zal wennen worden voor mij, als ‘Chief without indians’, maar zo gezond en bevrijdend, gewoon weer helemaal onder de mensen. Niet dat ik daar zo ver vanaf stond, maar toch, die kwetsbaarheid en transparantie die ik nu voel, die heb ik lang niet meer zo sterk gevoeld! Nu Rutte nog, ofschoon hij het juist op dit vlak altijd zo goed gedaan heeft en bijvoorbeeld tijdens zijn premierschap altijd les is blijven geven op een MBO en hij in vergelijking met vele andere Europese leiders zo gewoon is gebleven. Maak ruimte, lijkt het universum tegen hem te zeggen, zie onder ogen dat ook jij gecorrumpeerd geraakt bent en jezelf en je principes te veel bent gaan opofferen. Laat je machtspositie toch los! Dit gebeurt je niet voor niets vlak voor Pasen. Laat los!
hanswopereis 